U malom planinskom selu u jugoistočnoj Albaniji nalazi se pet crkava koje čuvaju jedinstveno blago pravoslavne hrišćanske umjetnosti.

Izvana, crkve u mjestu Voskopojë izgledaju kao neki kameni ambari, što podsjeća na njihovu prošlost kao hrišćanskih okupljališta u islamskom Otomanskom carstvu u 18. vijeku. Unutra, međutim, oslikane su poput najraskošnih hrišćanskih hramova, impresivnim freskama jakih boja.

 „Za nas je to kao Louvre“, kaže albanska ministrica kulture Elva Margariti.

National Geographic piše da ne postoji mjesto u Albaniji, pa ni na svijetu, koje bi moglo da se poredi s crkvama u tom mjestu i njihovih 43.000 kvadratnih metara fresaka.

Vlada ih je proglasila za spomenike kulture, a 2020. godine je centar sela, gdje se većina crkava nalazi, priznala kao istorijski kompleks.

Čudo je da su freske uopšte preživjele. Selo je pljačkano i razrušeno tri puta u 20 godina. Selo je spaljeno u Prvom svjetskom ratu i bombardovano u Drugom svjetskom ratu. Od više od 20 crkava koje su nekada postojale u selu, ostalo je samo šest, od kojih su pet sa freskama.

Posljednjih decenija, ipak, ova arhitektonska i umjetnička blaga propadaju, nerijetko na meti vandala.

Jedna crkva je pretrpjela štetu pod obilnim padavinama 2021. godine, kada se njen krov djelimično srušio. Još jedna je od prošle godine proglašena u kritičnom stanju, a albansko Ministarstvo kulture planira da dovede konzervatore iz cijele Evrope i restaurira freske prije nego što bude prekasno.

Crkva svete Marije je najveća i najstarija od četiri crkve koje se nalaze u selu (peta je na brdu iznad sela), a njene najpoznatije freske prikazuju arhanđela Mihaila i Gavrila. U Crkvi svetog Atanasija prikazane su vavilonske kule kako padaju na njegove nesrectne stanovnike, između ostalih radova koje potpisuju braća Kostantin i Atanas Zografi, plodni umjetnici koji su pravoslavnom stilu dodali nijanse baroka, rokokoa i gotike.

U centru je Crkva svetog Nikole, u kojoj je David Selenica, majstor portreta koji je ovdje djelovao 1720-ih godina, navodno slikao lica seljana na tijelima svetaca. Poznata je freska na kojojn se sveti Nikola moli nad tijelom mornara, dok talasi strašne oluje bacaju njegov brod. 

Restauratori su već počeli da rade na Crkvi svetog Nikole, a Ministarstvo kulture podnijelo je projekat za finansiranje Evropskoj banci za obnovu i razvoj – procjena je da će koštati oko dva miliona eura, te da će radovi trajati najmanje dvije godine.