Posljednji izvještaj Evropske komisije o napredovanju zemalja Zapadnog Balkana u procesu pridruživanja EU pokazao je da Crna Gora i Srbija prilično loše stoje, dok je Bosna i Hercegovina dobila tek uslovnu preporuku za status kandidata za punopravno članstvo u EU. Ostavljajući zemlje regiona daleko izvan okvira EU, Brisel nastavlja da drži otvarena vrata za uplitanje ”trećih strana” u unutrašnja pitanja država regiona, doprinoseći na taj način konstantnoj destabilizaciji Zapadnog Balkana.

Kulturolog, pravnik i publicista iz Banjaluke Srđan Šušnica u intervjuu za Autonomiju kaže da Evropskoj komisiji posljednjih desetak godina očito nisu bili presudni vojno-bezbjednosni i geopolitički elementi procjene situacije u jugoistočnoj Evropi. Doduše, podsjeća, to nije slučaj samo sa državama našeg regiona.

- Analizirajte samo odnose EU i njenih najmoćnijih članica prema istočnoj Evropi, posebno prema nečlanicama – Ukrajini, Moldaviji, Bjelorusiji, pa ćete vidjeti da su  industrijski i energetski interesi Njemačke, Francuske, Danske ili Holandije uspjeli da u režim Vladimira Putina upumpaju trilione eura, stvorivši tako hibridnog superlevijatana. Ekonomija i novac evropskih potrošača koristili su se uglavnom za izgradnju ruske piramide oligarhične vlasti, za uspostavu sistema endemske korupcije, masivnog propagandnog aparata i istrebljivanje svakog drugačijeg mišljenja i opozicije, kao i za jačanje vojnih strateških kapaciteta (krstarećih i balističkih projektila, podmornica) Rusije, te kapaciteta za hibridna, sajber i propaganda dejstva. Najzad, taj je novac  Rusija koristila za miješanja u izborne procese i destabilizaciju najrazvijenijih demokratija Zapada. Sada, kada ukrajinski i američki forenzičari analiziraju elektroničke komponente ruskih oruđa koja siju smrt po istočnoevropskim ravnicama i gradovima, vidimo da su više od dvije trećine napredn(ij)e tehnologije Rusi kupili od zapadnih demokratija”, kaže Šušnica. ”Gdje su tu euro-atlantske aspiracije Ukrajine ili Moldavije? Gdje su tu ukrajinska stremljenja, ali i evropski interesi da Ukrajina bude suverena zemlja, primljena u evropski klub naprednih ekonomija; da, relativno zaštićena od ruskog invazivnog miješanja i destabilizacije, bude zaštićena kišobranom NATO-a i da razvija sopstvenu demokratiju i vladavinu prava?, rekao je Sušnica.

Politika Zapada nije ništa dobro donijela ni Balkanu.

- Političke elite o kojima govorimo nisu nevine, ali reaguju i adaptiraju se na vjetrove koji pušu iz centara ekonomske i političke moći u Evropi i svijetu, vodeći računa da se očuvaju na vlasti i da zaštite svoje privatne interese. Svakom godinom oligarsi na Balkanu sve su bogatiji, a građani sve siromašniji. Ipak, umjesto bunta i izlaska na izbore, građani regiona glasaju tabanima, smatra Sušnica.

Sve malobrojnije stanovništvo ne može protiv stotina miliona eura privatnog bogatstva elite – govorim o Dodikovom režimu, ili protiv desetina miliona eura koje dolaze iz budžeta susjednih država, kao što je to slučaj u Crnoj Gori. Zato pozivi evropske političke elite građanima regiona da se sami izbore za demokratičniji sistem, ekonomski razvoj, a protiv nacionalizma i korupcije potpuno su odmaknuti od realnosti. Region je i ranije, i to u daleko liberalnijim medijskim i društvenim uslovima, patio od nedostatka demokratskih kapaciteta i svijesti građana o nuždi slobodnog političkog izražavanja volje i reformi, a kamoli sada kada su medijske scene, budžeti i javne institucije država regiona potpuno zarobljeni i privatizirani. Pritom, ne treba sve države i društva Zapadnog Balkana trpati u isti koš, što je naredni pogrešan pristup regionu karakterističan za EU.

-  Najteži slučajevi neliberalnih, oligarhičnih zajednica, potpuno zarobljenih korupcijom, svakako su Srbija i bosanskohercegovački entitet Republika Srpska. To su danas jedine istinske proruske i antiliberalne remetilačke, odmetničke tvorevine (rogue state) na Balkanu, čiji uistinu razorni i maligni uticaj na demokratske i euro-atlantske proces u Bosni, Kosovu, Crnoj Gori i donekle u Sjevernoj Makedoniji daleko nadmašuje njihov ukupni ekonomski značaj i veličinu. Koliko godina BiH stagnira zbog entiteta RS i HDZ-a BiH; koliko gubi Crna Gora dok prosrbijanski i proruski proksiji pokušavaju da stave pod svoju vlast i uticaj sve tri grane vlasti, te kulturni i medijski prostor?! Na Zapadnom Balkanu neće biti pomaka bez strateške promjene u ideološkom, ekonomskom i političkom pristupu EU, kaže Sušnica.

Podsjeća da nakon ere odsustva iz regiona, i EU i Zapad moraju shvatiti da je državama i društvima Zapadnog Balkana prije svega potrebna socio-ekonomska obnova i modernizacija, ali uz otvoreno razdvajanje na rogue state, tj. na zajednice ili države pokrovitelje neliberalnih vrijednosti, nestabilnosti i platforme ruskih i kineskih interesa, i na države koje čvrsto stoje uz euroatlantski savez i imaju neophodnu demokratsku većinu orijentisanu ka liberalnim vrijednostima, jačanju demokratskih procesa i institucija. BiH i Crna Gora su države koje imaju proliberalno i pro-NATO orijentiranu većinu građana, koja dijelom ide i linijom etno-vjerskog identita, te je zaista neshvatljivo ponašanje Brisela i Vašingtona koji tu većinu uzimaju zdravo za gotovo i pušu u jedra Srbije kao balkanskog Kaljiningrada. Ključno je da i Brisel i Vašington ekonomsku pomoć i investicije Beogradu agresivnije uslove jasnim i mjerljivim očekivanjima u smislu geopolitičke pozicije Srbije i njenog napretka u demokratskim i institucionalnim reformama i liberalizaciji društva, uz strogu primjenu sankcija za elite i države koji blokiraju ove procese.

 I Vašington i Brisel uporno rade suprotno: podilaze Aleksandru Vučiću, koji ozbiljno detabilizuje region. Pitanje je zašto to čine?

- Brisel i Vašington zaista tolerišu Srbiji i bh entitetu RS da se tri decenije, skoro bez pauze, ponašaju kao remetilačke zajednice u regionu i Evropi. Odgovor na Vaše pitanje obuhvata kako trenutna politička gibanja i krize u svijetu, tako i istorijsku procese, te tešku istorijsku i (ne)etičku prtljagu koju Evropa i Zapad nose u regionu od raspada i ratova u Jugoslaviji. Ta prtljaga leži prvo u činjenici da su, pristajanjem na entitetsku podjelu BiH i legalizaciju “Republike Srpske”, zapadne demokratije napravile presedan i legitimizirale i legalizirale prvi genocid i etnička istrebljenja u Evropi poslije Drugog svjetskog rata. Ostavljajući RS kao entitet, oni su politički oprostili genocid, politički nagradili za genocid, i to nazvali mirom. Tom entitetskom podjelom omogućili su dalje tinjanje sukoba i polariziranje etno-vjerskih zajednica, u kojima su kleronacionalizmi mogli samo da jačaju; naročito srpski, odnosno hrvatski nacionalizam sa svojim centrifugalnim, separatističkim, odnosno segregacionim tendencijama. Ostavili su entitet RS-a, u kojem je bilo samo pitanje vremena i drugačijih međunarodnih okolnosti da se ponovo ožive ratni i separatistički ciljevi velikosrpskog nacionalizma i ugnjezde ruska meka i ekonomska moć i sigurnosno-obavještajna prisutnost, jasan je Sušnica.

Prema njegovom mišljenju nakon ratova devedesetih i toliko izrečenih sudskih istina iz Međunarodnog tribunala za bivšu Jugoslaviju u Hagu, zapadne demokratije nisu uskladile svoje pravno-političke definicije agresije i rata protiv BiH, nisu izvršile principjelan pritisak na zvanični Beograd da se suoči sa svojom genocidnom namjerama u ratovima, kao ni sa svojom ulogom pokretača ratova i agresora u Hrvatskoj i BiH i unutrašnjeg agresora na Kosovu. Da su zapadne demokratije na vrijeme postavile Srbiju – definisanu ne kao građane i srpski narod, već kao državu i politički režim – na mjesto koje je zaslužila poslije jugoslovenskih ratova, danas Crna Gora i cijeli region ne bi imali problem zloupotrebe srpske etničke manjine u susjednim državama za destabilizaciju i ugrožavanje njihove suverenosti i demokratskog razvoja. Zapad nije bio dosljedan u ovim pitanjima i danas se ta nedosljednost ustvari preliva u političke i vojno-sigurnosne krize u Bosni, na Kosovu, Crnoj Gori i Sjevernoj Makedoniji. A generator je isti kao i prije trideset godina. Zapad je dao previše prostora Srbiji kao državi i kao društvu da sazre, da se suoči sa istinom koja čami u beogradskim arhivima, sa svojom nečasnom i osvajačkom ulogom. 

-  Nažalost, osim manjeg dijela intelektualne i političke elite, većinska Srbija nije iskoristila taj prostor. Sva otvorena pitanja i najkritičniji problemi u regionu, sa čijim posljedicama se i Zapad suočava, vuku se iz devedesetih – od invazije Srbije na svoje susjede u cilju rješavanja tzv. “srpskog pitanja”, kojeg ni tada nije bilo, baš kao što ga nema ni sada. Ipak, zvanični Beograd tri i po decenije neumorno fabrikuje priče i laži o “ugroženosti Srba i srpske crkve” i o ”srpskom pitanju”.