Dok se u javnosti sporadično pojavljuju vijesti da Srbija kupuje hartije od vrijednosti Republike Srpske i tako direktno pomaže njenom budžetu, iz Ministarstva finansija Srbije to negiraju. Ali dokumenti pokazuju da su banke u državnom vlasništvu Srbije u ovu svrhu trošile milijarde dinara, pa tako Poštanska štedionica drži obveznice RS vrijedne desetine miliona eura, pokazuje analiza Nove ekonomije i portala Capital.ba.

Vijesti o tome da Srbija kupuje obveznice koje emituje Republika Srpska povremeno su se pojavljivale u medijima s obe strane Drine. Na primjer, svojevremeno se vijest o tome da će Srbija kupiti obveznice RS za 30 miliona eura pojavila nakon iznenadnog susreta Milorada Dodika i Aleksandra Vučića.

Međutim, zvanične potvrde su uvijek izostajale, a dokumenti o ovim transakcijama nikada nisu javno objavljivani piše Nova ekonomija.

Nova ekonomija pokušala je da sazna koliko je obveznica Republike Srpske kupila Srbija i pod kojim uslovima. Iz Narodne banke Srbije rekli su da te informacije mogu zatražiti od Uprave za dug pri Ministarstvu finansija.

„Republika Srbija, odnosno Ministarstvo finansija – Uprava za javni dug, ne vrši kupovinu obveznica drugih država, jedinica lokalnih samouprava i dr. pa tako ni Republike Srpske“, odgovoreno je Novoj ekonomiji iz Uprave za javni dug.

Predsjednik bh. entiteta RS Milorad Dodik prvi put je krajem prošle godine priznao da je Srbija kupila obveznice Republike Srpske.

„Zahvalni smo Srbiji i tačno je da je ona u jednom trenutku opšte hajke na RS, preko nekih finansijskih institucija otkupila dio evroobveznica koje smo ranije emitovali i time nam pomogla“, rekao je Dodik u intervjuu za nedeljnik NIN u novembru 2023. godine.

Nikada nije zvanično otkriveno koje su to „neke finansijske institucije“ o kojima je govorio Dodik.

Ali revizorski izvještaji i napomene uz finansijske izveštaje otkrivaju da su banke u vlasništvu države Srbije entuzijastično kupovale hartije od vrijednosti Republike Srpske iz godine u godinu. Poštanska štedionica je na kraju 2023. godine imala obveznice RS vrijedne oko 75 miliona evra, što je više od četvrtine valutnog portfolija ove banke.

Danilo Šuković, ekonomista i bivši član Saveta za borbu protiv korupcije, kaže da politika ne bi smjela da utiče na odluke banaka o investiranju, jer se radi o čisto ekonomskim interesima.

“Kome će neka banka da da zajam, čije će obveznice da otkupi, to mora da bude stvar poslovne politike te banke i nikog više. Ako država to radi – to je zloupotreba funkcije na štetu svih građana”, rekao je Šuković za Novu ekonomiju i Capital.ba.

Poštanska štedionica je na kraju 2023. godine posedovala hartije od vrijednosti koje je izdala Republika Srpska vrijedne 8,8 milijardi dinara, prema napomenama uz finansijski izvještaj koji je ova banka podnijela Agenciji za privredne registre.

Prema tom dokumentu, ukupan portfolio (skup svih hartija od vrijednosti, kao što su obveznice i akcije) u stranoj valuti u vlasništvu Poštanske štedionice na dan 31.12.2023. godine vredio je 31,8 milijardi dinara.

Hartije od vrijednosti koje je emitovala Republika Srpska su činile čak 27,85 odsto valutnog portfolija te banke, što iznosi 8.860.944.823 dinara.

Od toga, obveznice sa rokom dospjeća 2026. godine i fiksnom godišnjom kuponskom stopom od pet odsto čine 3,94 odsto valutnog portfolia, ili 1,25 milijardi dinara.

Obveznice koje dospijevaju 2028. godine, sa kuponskom stopom od šest odsto, čine 23,29 odsto valutnog portfolija, što čini preostalih 7,6 milijardi dinara.

Radi se o dramatičnom skoku udjela hartija od vrijednosti Republike Srpske u ukupnom portfoliju Poštanske štedionice, što se takođe vidi iz napomena uz finansijske izvještaje ove banke.

Na kraju 2022. godine Poštanska štedionica posedovala je hartije od vrijednosti Republike Srpske u iznosu od svega 3,2 milijarde dinara, za razliku od skoro devet milijardi na kraju 2023.

U 2021. godini Poštanska štedionica posedovala je obveznice RS u vrijednosti od 3,78 milijardi dinara, a 2020. godine u vrijednosti od 3,36 milijardi.

Iz Poštanske štedionice nisu odgovorili na pitanja zbog čega je prošle godine banka kupila toliko hartija od vrijednosti RS.

Iz banke nisu odgovorili ni da li odluke o kupovini obveznica RS stižu iz državnog rukovodstva, kao ni da li će se ovakva kupovina nastaviti narednih godina.

Poštanska štedionica je akcionarsko društvo u kom Republika Srbija ima 78,54 odsto udjela, JP Pošta Srbije 13,29 odsto, Telekom 7,46 odsto a ostatak imaju Fond za razvoj i PIO fond.

I Komercijalna banka kupovala obveznice RS prije privatizacije

Beogradska Komercijalna banka, koja je prodata slovenačkoj NLB banci 2020. godine, takođe je kupovala hartije od vrijednosti Republike Srpske dok je bila u državnom vlasništvu.

Prema napomenama iz finansijskih izvještaja, na kraju 2019. godine Komercijalna banka imala je obveznice RS u vrijednosti od 647 miliona dinara.

Ugovor o prodaji 83,23 odsto akcija Komercijalne banke za 387 miliona eura slovenačkoj NLB banci potpisan je 26. februara 2020. godine, a postupak je okončan u decembru iste godine.

Prema revizorskom izvještaju za 2020, na kraju te godine se vrijednost obveznica Republike Srpske u vlasništvu Komercijalne banke više nego udvostručila, na ukupno 1.46 milijardi dinara.

U izvještajima za kasnije godine, od kada je NLB banka postala većinski vlasnik Komercijalne, ne navodi se vrijednost obveznica RS koje su u njihovom vlasništvu, ali se vidi da ih ima.

Iz te banke nisu odgovorili na pitanja da li su nakon privatizacije nastavili da kupuju hartije od vrijednosti Republike Srpske, kolika je vrijednost obveznica RS koje posjeduju trenutno, kao ni da li će ih kupovati u budućnosti. Odgovor je obećan, ali nije stigao do objavljivanja teksta