Nakon natpisa u medijima, koji su se pojavili tokom posljednjih dana, stanovništvo nerazvijenih opština u Republici Srpskoj, poput Srebrenice, plaši se da će neke od njih biti ugašene, iako za to još uvijek nema zvanične inicijative. O mogućnosti ukidanja statusa opštine Srebrenici, potpredsjednik RS i Srebreničanin Ćamil Duraković ne misli ništa dobro.
"Sada govoriti o eventualnom gašenju nekih opština je jednako rizično kao i zagovaranje podjele države. Srebrenica nosi poseban rizik s aspekta počinjenog genocida u julu 95’. To bi bio politički sunovrat i pokušaj brisanja historijskih činjenica i sramotno brisanje historije, ne samo ove novije već i vjekovne koja prepoznaje Srebrenicu još iz rimskog doba kada je ona, i tada, bila trgovinski centar dok neka druga velika mjesta nisu ni postojala", kaže Ćamil Duraković.
Ministarstvo lokalne uprave i samouprave entiteta RS svake godine donosi odluku o stepenu razvijenosti jedinica lokalne samouprave. U 2023.godini, na više od polovine teritorije (65%) koja pripada RS, od 64 lokalne zajednice, 35 je izrazito siromašnih i nerazvijenih opština u kojima živi svega 206 hiljada stanovnika, što je manje od petine ukupne populacije u RS. Na istoku ovog entiteta dobar dio Podrinja, opštine Bratunac, Višegrad, Vlasenica, Rogatica i Han Pijesak su nerazvijene, dok je Srebrenica među 15 izrazito nerazvijenih.
Po popisu stanovništva iz 1991. godine, Srebrenica je imala 36.666 stanovnika od kojih je gotovo svaki treći bio zaposlen. Od okončanja posljednjeg rata ona je u grupi izrazito nerazvijenih opština. Prošle godine su zatvorene 33 preduzetničke radnje a otvorene su 22 nove, u što se računaju i one otvorene uz pomoć jednogodišnje podrške Vlade RS. U opštinskoj matičnoj službi je za 2022. godinu zabilježeno da se rodilo 37 djece dok je umrlo 99 stanovnika Srebrenice.
Duraković razloge izrazite nerazvijenosti i malog broja stanovnika u ovim opštinama prvenstveno vidi kao posljedice rata, prisilne migracije i protjerivanja stanovništva te naglašava kako je dodatni razlog i to što je "od kraja rata do danas slabila država a jačali kantoni i entiteti, koji su proveli nakaradnu privatizaciju, što je rezultiralo slabljenjem lokalnih zajednica i privrede u cijeloj BiH".
Postoje li rješenja?
Da bi se našla moguća rješenja Ćamil Duraković smatra da se entiteti i generalno politike u BiH moraju okrenuti ravnomjernom razvoju, kako urbanih tako i ruralnih sredina, u suprotnom će, kako kaže, i ovo malo stanovnika u potrazi za boljim uslovima života otići sa ovih prostora.
"Ovim opštinama, uključujući Srebrenicu, treba dati poseban ekonomski doping, kako svi kolektivno ne bismo doživjeli historijsku sramotu. A način postoji i treba da se, umjesto politike nacional-primitivizma i podjela, okrenemo jačanju države i njenih institucija koje bi mogle da se nose sa ekonomskim izazovima ravnomjernog razvoja cijelog njenog teritorija”, smatra Duraković.
Načelnik opštine Srebrenica Mladen Grujičić na molbu da za DW komentariše mogućnost gubitka statusa opštine u telefonskoj poruci je napisao: „Nisam zainteresovan.”
Primarijus dr Radomir Pavlović, dugogodišnji funkcioner lokalne vlasti, predsjednik OO SNSD Srebrenica ističe da bi ukidanje opštine predstavljalo katastrofu.
„Za Srebrenicu bi to bilo katastrofa ako bi se desilo da dođe u takvu situaciju jer je jedna od najstarijih opština u BiH, sa najbogatijim kulturno-istorijskim vrijednostima, sa najvećim prirodnim potencijalima i resursima, a i s obzirom na sve ono što je doživjela u posljednjem ratu.”
Pavlović je i odbornik u SO Srebrenica i ubijeđen je da bi Srebrenica mogla biti mnogo progresivnija sredina.
„Sve je do vlasti. Imamo bogate prirodne resurse koje eksploatišu drugi, nemamo planove i strategiju razvoja ili imamo strategiju koja se ne provodi. Nemamo više ni jednog kapaciteta za preradu drveta, o srebreničkoj banji se godinama priča i ništa ne radi itd. Ja vjerujem da će uskoro na Vladi RS biti postavljeno pitanje daljeg funkcionisanja ovih opština koje ne mogu same da se finansiraju i izađu iz reda nerazvijenih”, kaže Pavlović.
Sredstva za pomoć nedovoljna
Vlada RS svake godine, u okviru četiri tranše, dodjeljuje grantove pomoći za nerazvijene opštine. U 2022. godini to je bilo u ukupnom iznosu od 3 miliona KM. U svim siromašnim opštinama kažu da ta sredstva nisu ni izdaleka nisu dovoljna i uglavnom se koriste za pokrivanje dijela funkcionisanja opštine, plaćanje poreza ali i kao socijalna pomoć najugroženijim građanima. Ima i prijedloga da se osnuje fond za izrazito nerazvijene opštine, da se smanji porez kao i to da se poveća grant koji daje Vlada sa tri na 12 miliona KM godišnje.
Građani Srebrenice su zabrinuti i razočarani odnosom prema njihovom gradu i zahtijevaju vladina ulaganja u revitalizaciju privrednih kapaciteta ove opštine.
„Obzirom na sve što se u vezi Srebrenice dešava poslednjih godina čini mi se da to baš ide u pravcu gašenja opštine. Svakodnevno gledamo da stariji umiru, niko se više ne vraća, kuće se zaključavaju, ljudi odlaze, sela ostaju pusta. Industija koju je Srebrenica imala je uništena što ratom što razbojničkom privatizacijom. Rijetko ko hoće da se bavi poiljoprivredom i život se svodi na golo preživljavanje”, kaže Mirsad Mustafić.
Na tvrdnje velikog broja Srebrenčana da trenutno na području opštine stalno živi, ili kako kažu „spava“, oko 5.000 stanovnika, Mustafić kaže da misli da je taj broj i manji. "Svjedoci smo da su svi parking prostori u gradu tokom radnog vremena prebukirani jer na posao dolaze ljudi iz Bratunca, Ljubovije, Bajine Bašte a popodne na ulici su samo mnogobrojni psi lutalice”, konstatuje Mirsad Mustafić.
„Mislim da je to nevjerovatno glupa ideja ako je istinita. U Srebrenicu treba uložiti da bi zablistala sjajem koji je imala prije početka rata 90-tih godina, kada je bila među nekoliko industrijski najrazvijenijih opština u BiH, kaže Milan Stjepanović i Vladi RS poručuje da investira u ovu opštinu: „Gospodo, uložite u razvoj Srebrenice, vratite nam upravljanje nad korištenjem prirodnog blaga kojeg imamo pa će se stručni kadrovi i raseljeni Srebrenčani vratiti da razvijaju svoju opštinu!”
